Investeren in de stad moet uitzicht bieden.
Grote steden verkeren in crisis. Ongelijkheid groeit, voor mensen die niet mee kunnen, is geen plek, ziet socioloog Richard Florida.
Begin deze eeuw maakte Richard Florida (1957) furore met zijn boek The rise of the creative class, waarin de Amerikaanse socioloog en hoogleraar steden aanmoedigde zoveel mogelijk creatievelingen aan te trekken. Deze artiesten, techneuten en ontwerpers zouden steden mooier, beter en welvarender maken.
En zo geschiedde, kijk maar naar de ontwikkeling die Amsterdam heeft doorgemaakt. De stad is uitgegroeid tot een bolwerk van creatievelingen, die hier werken en ondernemen en Amsterdam zo een economisch duwtje geven, ook al door de horeca die ze aantrekken.
Niet voor niets was het boek van Florida verplichte kost op de Stopera.
In de jaren na zijn bestseller heeft Florida, naar eigen zeggen, een 'intellectuele transformatie' ondergaan. Creatieve steden als Amsterdam, New York en San Francisco zijn inderdaad creatiever en welvarender dan vijftien jaar geleden. Hij had verwacht dat iedereen in de stad hiervan zou profiteren, maar dat blijkt niet het geval.
De tweedeling in creatieve steden is juist gegroeid, de middenklasse is vertrokken en voor de minder bedeelden is geen plek meer.
Steden moeten meer bouwen, dichter op elkaar. Anders is de stad niet meer van iedereen
Richard Florida
"Ik ben te optimistisch geweest," zegt hij in een telefonisch interview. Volgende week komt zijn nieuwe boek uit, The new urban crisis, een titel die niets aan duidelijkheid te wensen laat. "Een wake-upcall," zegt hij zelf.
Onderwijzers en agenten
Zijn zorgen komen voort uit een paradox: de meest succesvolle en creatieve steden zijn ook de meest ongelijke. De samenbolling van creatievelingen zorgt voor hogere prijzen, waardoor de middenklasse en iedereen die daaronder zit, een leven in de stad niet meer kunnen betalen. Ze vertrekken. "Dezelfde krachten die zorgen voor economische vooruitgang, veroorzaken ook segregatie," aldus Florida.
De welgestelden in de binnenstad profiteren, de rest komt op grotere achterstand te staan. Zijn onderzoek is vooral gebaseerd op Amerikaanse steden, maar is ook makkelijk te vertalen naar Amsterdam, een stad die hij goed kent. "De dienstverleners, zoals onderwijzers, agenten en verplegers, kunnen niet meer in de stad wonen."
Zijn stelling wordt onderschreven door onderzoek waarmee stadgeograaf Cody Hochstenbach onlangs promoveerde aan de UvA. Hij toont aan dat de ongelijkheid in Amsterdam groeit. Creatievelingen strijken neer in de wijken in en om de binnenstad, waardoor de prijzen stijgen en oorspronkelijke bewoners moeten vertrekken naar Noord, Nieuw-West of zelfs buiten Amsterdam. De binnenstad wordt rijker, de buitengebieden armer.
De nieuwe stedelijke crisis volgens Florida
Groeiende ongelijkheid in de steden, de middenklasse verdwijnt.
Crisis in de buitenwijken, waar armoede samenklontert.
Winnaars trekken zich terug achter de hekken in de binnenstad.
Grote verschillen tussen de ‘superster-steden’ en de rest van het land.
Mensen die naar de stad trekken, gaan er niet meer op vooruit.
Niet alleen de ongelijkheid binnen steden groeit, maar ook tussen de, zoals Florida ze omschrijft, superstar cities en de rest van het land. Deze verschillen kwamen genadeloos naar boven bij recente verkiezingen. In Amerika stemden steden voor Hillary Clinton, het platteland op Donald Trump.
Ook bij het brexitreferendum in Engeland waren Londenaren het niet eens met de rest van het land. Bij de Tweede Kamerverkiezingen was Amsterdam een GroenLinksbolwerk in een rechts-conservatieve natie.
Betaalbare huizen
We zitten in het tijdperk van populisten en die spelen graag in op de rancune jegens de steden. "Trump, Wilders, ze zijn tegen steden, elite en kosmopolieten," zet Florida. "Dat is gevaarlijk. Niet de grote bedrijven zorgen voor economische groei, maar de steden. Als je steden aanvalt, val je de economische fundamenten van een land aan."
Zolang de populisten het voor het zeggen hebben, moeten steden zelf het heft in handen nemen. Florida pleit voor sterke, machtige burgemeesters, die zorgen voor progressief elan. Die de ongelijkheid in de stad bestrijden en de middenklasse terughalen door meer betaalbare huizen te bouwen en snel openbaar vervoer aan te leggen. Die docenten en verplegers extra belonen, zodat ze in de dure stad kunnen blijven, zoals VVD-wethouder Eric van der Burg al eens bepleitte.
Burgemeesters die ook het nimbygedrag van de creatieve klasse bestrijden (not in my backyard), want steden moeten meer bouwen, dichter op elkaar en dat roept weerstand op. "We moeten wel, anders is de stad niet meer van iedereen," zegt Florida.
De Amerikaan is 'doodsbang', maar houdt hoop. "Mensen zijn zo boos op stedelingen dat ze stemmen op politici die steden te gronde willen richten. Dat maakt mij bang. Maar ik denk dat we deze krachten kunnen overwinnen, te beginnen in de steden. We hebben een nieuwe droom nodig."
Oplossingen
Bouw meer betaalbare woningen in het centrum
Investeer meer in de 'arme' gebieden, zoals in scholen en ontwikkeling van kinderen.
Geef de middenklasse meer mogelijkheden om in stad te kunnen blijven,
verhoog minimumloon in steden, zorg voor stadsbonus.Beter en sneller openbaar vervoer
Bouw dichter op elkaar
Meer macht aan de steden en hun burgemeesters
DOOR: MICHIEL COUZY 9 APRIL 2017, in Het Parool