Biobased bouwmaterialen beoordeeld  

Ons grondstoffen- en materiaalgebruik als bouwsector moet geoptimaliseerd en verduurzaamd om te voldoen aan de wettelijke afspraken voor klimaat en woningbouw. Biobased bouwen (bouwen met natuurlijke hernieuwbare grondstoffen) is hiervoor een oplossing, concludeert Emma Domburg in de laatste fase van haar master Spatial Planning die ze bij DubbeLL voltooide. Biobased bouwmaterialen zijn minder belastend voor het milieu doordat ze een lagere koolstofvoetafdruk hebben. Ook kunnen ze op een natuurlijke manier geproduceerd worden. Door biobased materialen op de juiste manier te produceren, toe te passen en her te gebruiken, past biobased bouwen binnen circulair bouwen.

Een miljoen woningen hebben we nodig, en dan vergeten we de vele utiliteitsgebouwen, infrastructuur en renovaties die net zo nodig zijn. 

Vier manieren om binnen CO2 budget te bouwen:

Er zijn vier manieren om de CO2-uitstoot in de bouwsector te verlagen. Voor de laatste twee oplossingen bieden biobased bouwmaterialen veelbelovende opties.

1. Levensduurverlenging en circulaire renovatie.

2. Alternatieven voor nieuwbouw, zoals beter gebruik van bestaande woningen en het vermijden van nieuwe infrastructuur.

3. Verandering van bouwmethoden en materiaal- en ontwerpkeuzes.

4. Versnelling van de verduurzaming van de bouwmaterialenindustrie

Drie voordelen van biobased bouwmaterialen:

Ten opzichte van traditionele bouwmaterialen bieden biobased materialen de volgende drie voordelen:

1.     Negatieve CO2-afdruk

Biobased materialen worden gemaakt van natuurlijke, hernieuwbare grondstoffen. Hernieuwbare grondstoffen leggen CO2 uit de lucht vast, dat vervolgens opgeslagen wordt in het bouwmateriaal en uiteindelijk in de bebouwde omgeving. Daarnaast vergt de productie van biobased bouwmaterialen minder CO2 dan de productie van traditionele bouwmaterialen. Wanneer er meer CO2 wordt opgeslagen dan verbruikt, hebben biobased materialen een negatieve koolstofvoetafdruk. Tot slot kan er door het gebruik van biobased materialen  bespaard worden op transport en bouwtijden, omdat ze vaak lichter zijn dan traditionele bouwmaterialen en geschikt zijn voor prefabricage.

2.     Materialenkringloop

Biobased materialen zijn vaak herbruikbaar en altijd biologisch afbreekbaar. Hierdoor wordt er minder afval geproduceerd. Wat alsnog overblijft kan dienen als grondstof voor nieuwe materialen. Doordat de grondstoffen natuurlijk geproduceerd worden zijn de materialen oneindig beschikbaar, mits deze op een ecologisch verantwoorde manier geteeld en geoogst worden. Op deze manier dragen biobased materialen bij aan het sluiten van de materialenkringloop.

3.     Aangenaam binnenklimaat

Biobased materialen leveren een positieve bijdrage aan het binnenklimaat, vanwege hun natuurlijke vochtregulerende en thermische eigenschappen. Zo lang er ‘damp open’ wordt gebouwd zorgen ze voor natuurlijke ventilatie waardoor vochtophoping en schimmelvorming voorkomen wordt. Verder beschikken sommige biobased materialen over goede akoestische isolatie en antibacteriële eigenschappen.

Biobased bouwen, mits …

Ondanks alle voordelen vraagt biobased bouwen om cruciale aandachtspunten:

1.     Kritisch over milieu-impact

Om te bepalen hoe duurzaam biobased bouwmaterialen zijn moet ook de milieu-impact van de teelt, oogst, verwerking, en transport worden meegenomen. Factoren die hierin meespelen zijn; ecologisch verantwoord bosbeheer, de intensiteit van de landbouw, bestrijdingsmiddelen,  de verbruikte energie voor productie van de materialen, en de transportafstand. Zo kan het bijvoorbeeld duurzamer zijn om niet-biobased materialen her te gebruiken, in plaats van nieuwe biobased materialen over een grote afstand te importeren.

2.     Snelheid versus losmaakbaarheid en hergebruik

Eén van de belangrijkste voordelen van biobased bouwen is dat materialen CO2 opslaan. Daar bovenop zijn ze geschikt voor hergebruik en ook nog biologisch afbreekbaar. Als de materialen verbrand worden, komt de opgeslagen CO2 weer vrij. Het is daarom belangrijk dat er vroegtijdig wordt nagedacht over de losmaakbaarheid en herbestemming van materialen. Dan kunnen de oorspronkelijk grondstoffen worden teruggewonnen en de materialen na de levensduur van een gebouw een nieuwe functie krijgen. Chemische of synthetische toevoegingen of bewerkingen van biobased materialen zorgen dat natuurlijke afbraak van het materiaal of hergebruik belemmerd worden. Met name bij prefabricage - waar de focus ligt op snel en efficiënt bouwen - ligt het gevaar dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met hoogwaardig hergebruik.

3.     Kosten

De initiële kosten van biobased materialen kunnen hoger zijn dan die van traditionele materialen. Op langere termijn is biobased finacieel voordeliger. Hierom is het belangrijk dat langetermijnvoordelen en milieuvoordelen worden meegewogen om de economische haalbaarheid te beoordelen

Nederland staat voor een grote uitdaging. Voor 2030 moeten er een miljoen woningen worden bijgebouwd. Tegelijkertijd is er voor de bouwsector een vastgesteld CO2-budget. Maar met de huidige manier van bouwen overschrijden we dit budget, en dan vergeten we vaak de vele utiliteitsgebouwen, infrastructuur en renovaties die ook nodig zijn. Dit onderstreept de noodzaak om CO2-uitstoot te verminderen door meer biobased of circulair te bouwen.